Cách đây 83 năm, ngày 15.5.1941, Đảng ta đã ra chỉ thị cho Đoàn thành lập Đội Thiếu niên Tiền Phong và Hội Nhi đồng cứu vong và tổ chức thí điểm ngay tại Pác Bó (Cao Bằng). Sự kiện này có ý nghĩa lịch sử đối với công tác thiếu niên và nhi đồng ở nước ta, vì thế ngày 15.5.1941 được coi là ngày chính thức thành lập Đội.
Từ khi ra đời Đảng ta rất quan tâm đến công tác giáo dục thế hệ trẻ. Ngày 26 tháng 3 năm 1931, Đảng ta đã sáng lập ra Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương và giao nhiệm vụ cho Đoàn trực tiếp phụ trách việc giáo dục thiếu niên và nhi đồng, tổ chức con em thợ thuyền, nông dân bị áp bức vào các tổ chức thích hợp với các em lúc đó như Đồng tử quân, Hồng nhi đội... tiền thân cho Đội Thiếu niên tiền phong và Đội nhi đồng Hồ Chí Minh hiện nay.
Ngày 8.2.1941, Bác Hồ về nước trực tiếp chỉ đạo cách mạng Việt Nam. Tháng 5.1941, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 họp và ra những nghị quyết cực kỳ quan trọng trong đó có chủ trương thành lập Mặt trận Việt Minh để đoàn kết toàn dân đánh Pháp, đuổi Nhật, giành độc lập tự do cho Tổ quốc.
Đúng lúc ấy, ngày 15.5.1941, Đảng ta đã ra chỉ thị cho Đoàn thành lập Đội Thiếu niên Tiền Phong và Hội Nhi đồng cứu vong và tổ chức thí điểm ngay tại Pác Bó (Cao Bằng). Sự kiện này có ý nghĩa lịch sử đối với công tác thiếu niên và nhi đồng ở nước ta, vì thế ngày 15.5.1941 được coi là ngày chính thức thành lập Đội. Hoạt động của Đội thời kỳ này nhằm vào mục đích "Dự bị vào giúp đánh Tây, đánh Nhật làm cho Việt Nam hoàn toàn độc lập". Các em trong đội được tổ chức học quốc ngữ, học hát những bài ca cách mạng. Các em còn tham gia bảo vệ cán bộ cách mạng, làm liên lạc cho các đội Cứu quốc quân, Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân. Kim Đồng, tấm gương tiêu biểu cho thế hệ thiếu niên thời kỳ đầu cách mạng đã anh dũng hy sinh ngay bên con suối Lênin, gần hang Pác Bó của Bác Hồ, bảo vệ cán bộ thoát khỏi vòng vây của kẻ thù trong hoàn cảnh hiểm nghèo.
Qua 83 năm thành lập và trưởng thành, theo sự nghiệp cách mạng của Đảng và do Đoàn phụ trách từng thời kỳ, Đội đã đổi tên cho phù hợp với yêu cầu của cách mạng. Lúc mới thành lập là Đội Nhi đồng cứu quốc, sau này gọi là Đội Thiếu nhi cứu quốc. Tháng 3/1951 được đổi tên là Đội Thiếu nhi Tháng Tám, đến tháng 11/1956 đổi tên là Đội Thiếu niên Tiền phong Việt Nam. Ngày 30/1/1970 thể theo nguyện vọng của thiếu nhi cả nước, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra Nghị quyết trao cho Đội được mang tên Bác Hồ kính yêu. Từ đó đến nay, Đội được mang tên Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Tại Định Quán, hiện nay có hơn 20.700 đội viên, sinh hoạt tại 44 Liên Đội. Trong những năm qua, công tác Đội và phong trào thiếu nhi của huyện đã đạt được những thành tích đáng phấn khởi. Thiếu nhi Định Quán đã và đang tiếp tục kế thừa, phát huy truyền thống vẻ vang của các thế hệ đi trước, lập nhiều thành tích xuất sắc, góp phần tô thắm thêm trang sử vàng Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh; Luôn tích cực tham gia các phong trào thi đua, cuộc vận động và các hoạt động lớn do trung ương, tỉnh phát động. Thông qua đó, Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh huyện đã đóng góp rất nhiều công trình, phần việc măng non thiết thực ý nghĩa cho xã hội. Đội viên thiếu niên và nhi đồng đã không ngừng tu dưỡng và rèn luyện, tích cực xây dựng tổ chức Đội, giúp sức nhỏ bé của mình vào sự nghiệp cách mạng chung. Riêng trong năm học 2023 - 2024, với chủ đề: “Thiếu nhi Định Quán Chăm ngoan học tốt, Tiếp bước cha anh", mỗi đội viên, học sinh tự giác thực hiện tốt phong trào “Thiếu nhi Việt Nam thi đua làm theo 5 điều Bác Hồ dạy", luôn chăm ngoan, học tốt và tự hào viết tiếp truyền thống vẻ vang của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Mỗi em đội viên là một chiến sĩ cùng hăng hái, xung phong để đẩy lùi cái xấu, nhân rộng việc hay và lan tỏa điều tốt. Các em phát huy quyền tham gia vào các vấn đề của trẻ em, góp ý kiến, góc nhìn của bản thân, tham gia xây dựng gia đình hạnh phúc, trường học hạnh phúc và thành phố văn minh, hiện đại, nghĩa tình. Các liên đội trên địa bàn huyện đã triển khai, nhân rộng những mô hình trải nghiệm, sáng tạo, hướng nghiệp, định hướng giá trị cho đội viên, các em thiếu niên, nhi đồng; tiếp tục đẩy mạnh triển khai cuộc vận động "Vì đàn em thân yêu"; tăng cường trang bị kỹ năng thực hành xã hội, phòng, chống bạo lực, đuối nước, tai nạn thương tích và xâm hại trẻ em... thông qua thực hiện chương trình “Rèn luyện đội viên", “Thiếu nhi Việt Nam – Học tập tốt, rèn luyện chăm", “Tuổi trẻ Việt Nam – Rèn đức, luyện tài, dẫn dắt tương lai"; các sân chơi tìm hiểu lịch sử, văn hóa, ngoại ngữ, tin học, kỹ năng, giáo dục STEM, sinh hoạt Đội số. Nhằm xây dựng môi trường trải nghiệm để các em cùng nhau thi đua học tập, rèn luyện sức khỏe, phát triển thể lực và trau dồi kỹ năng thông qua các hoạt động học tập, vui chơi giải trí…
Trong tháng 5 lịch sử, kỷ niệm Ngày truyền thống của Đội, 15 tháng 5, cùng với các Liên Đội trên cả nước, các Liên đội tại Định Quán luôn đẩy mạnh, phong trào thiếu nhi thi đua làm theo 5 điều Bác Hồ dạy và tổ chức nhiều hoạt động như đồng diễn sân trường, biểu diễn văn nghệ, hội thi thể thao… tạo không khí vui tươi, sôi nổi trong đội viên, thiếu niên, nhi đồng. Từ đó, nhân lên lòng tự hào kỷ niệm Ngày truyền thống của Đội, tự hào về Đảng tiên phong, về dân tộc anh hùng, phấn đấu đạt danh hiệu quen thuộc mà cao quý cháu ngoan Bác Hồ. Qua đó, góp phần thực hiện tốt chủ đề: “Thiếu nhi Định Quán Chăm ngoan học tốt, Tiếp bước cha anh".