Bệnh dại là bệnh nhiễm vi rút cấp tính của hệ thống thần kinh trung ương từ động vật lây sang người bởi chất tiết, thông thường là nước bọt bị nhiễm vi rút dại. Hầu hết các trường hợp phơi nhiễm với bệnh dại đều qua vết cắn, vết liếm của động vật mắc bệnh dại (thường là chó, mèo, khỉ...), đôi khi có thể bị nhiễm qua đường tiếp xúc như hít phải khí dung hoặc ghép tổ chức mới bị nhiễm vi rút dại. Khi đã lên cơn dại, kể cả động vật và người 100% đều dẫn đến tử vong.  Từ đầu năm 2025 đến nay trên địa bàn huyện đã ghi nhận 2 ổ dịch chó dại tại xã Suối Nho và Gia canh, tăng 100% so với cùng kỳ năm 2024, trong đó có 03 người đã bị chó dại cắn, cào.

1. Bệnh dại là gì?

Bệnh dại là một bệnh viêm não cấp tính do virus dại gây ra, lây truyền từ động vật (chủ yếu là chó, mèo) sang người thông qua vết cắn, vết cào hoặc qua nước bọt của động vật bị nhiễm virus tiếp xúc trực tiếp với vết thương hở, niêm mạc mắt, miệng.

Tác nhân gây bệnh là vi rút dại (Rhabdovirus) thuộc họ Rhabdoviridae, giống Lyssavirus . Một khi virus đã xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, bệnh sẽ tiến triển rất nhanh và hầu như không thể cứu chữa. Bệnh dại là bệnh gần như 100% tử vong, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu xử lý đúng cách và kịp thời.

2. Đường lây truyền của bệnh dại

Virus dại có mặt trong nước bọt của động vật mắc bệnh. Các con đường lây chính gồm:

Qua vết cắn hoặc vết cào từ động vật bị bệnh (chó, mèo, dơi, chồn, v.v.).

Qua niêm mạc (mắt, mũi, miệng) khi nước bọt của động vật nhiễm bệnh tiếp xúc trực tiếp.

Không có bằng chứng rõ ràng về việc lây truyền từ người sang người, nhưng vẫn cần hết sức cẩn trọng với người nghi nhiễm bệnh dại.

3. Triệu chứng của bệnh dại

Sau khi bị nhiễm virus dại, thời gian ủ bệnh có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tháng, hiếm khi hơn 1 năm. Các triệu chứng phát triển qua 3 giai đoạn:

a. Giai đoạn tiền triệu (1–4 ngày):

Mệt mỏi, sốt nhẹ, đau đầu, buồn nôn.

Tê rát, ngứa, đau tại vị trí vết cắn dù đã lành.

Lo âu, khó chịu, mất ngủ.

b. Giai đoạn kích thích:

Co giật, rối loạn hành vi.

Sợ nước (uống nước gây co thắt họng, nôn mửa).

Sợ ánh sáng, sợ gió, tăng tiết nước bọt.

Tăng phản xạ, có thể xuất hiện ảo giác.

c. Giai đoạn liệt:

Cơ bắp yếu dần, liệt lan tỏa.

Hôn mê, suy hô hấp và tử vong.

4. Làm gì khi bị chó/mèo cắn hoặc nghi nhiễm virus dại?

Việc xử lý ngay lập tức và đúng cách sau khi bị động vật cắn là yếu tố quyết định khả năng phòng tránh bệnh dại.

Các bước xử lý ban đầu:

Bước 1: Rửa sạch vết thương bằng xà phòng dưới vòi nước chảy liên tục trong 15 phút. Đây là bước quan trọng giúp loại bỏ virus tại chỗ.

Bước 2: Sát trùng vết thương bằng cồn 70 độ hoặc dung dịch iod (Betadine).

Bước 3: Không băng kín vết thương, để hở cho thoáng.

Bước 4: Đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại.

5. Tiêm phòng dại, biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất

Hiện nay, vaccine phòng dại là biện pháp duy nhất và hiệu quả nhất giúp ngăn chặn bệnh sau khi bị phơi nhiễm. Việc tiêm phòng cần thực hiện đúng lịch, đủ liều theo hướng dẫn của cán bộ y tế.

Trường hợp nguy cơ cao, có thể được chỉ định tiêm huyết thanh kháng dại (RIG) kết hợp với vaccine để tăng hiệu quả phòng bệnh.

Lưu ý:

Tuyệt đối không tự ý điều trị bằng mẹo dân gian.

Không chần chừ, vì thời gian xử lý sau phơi nhiễm là rất quan trọng.

6. Chủ động phòng bệnh dại từ động vật nuôi

Vì động vật là nguồn bệnh chính, cần có ý thức trong chăm sóc và quản lý chó, mèo:

Tiêm phòng dại định kỳ cho chó, mèo. Lần đầu tiêm khi vật nuôi đủ 3 tháng tuổi, sau đó tiêm nhắc hằng năm.

Không thả rông chó, mèo; khi dắt chó ra ngoài, cần rọ mõm.

Theo dõi chó/mèo sau khi cắn người trong 10 ngày. Nếu có biểu hiện bất thường (bỏ ăn, hung dữ, chết...), báo ngay cho cơ quan thú y.

Không tiếp xúc với động vật hoang dã hoặc chó/mèo lạ.

7. Vai trò của cộng đồng trong phòng, chống bệnh dại

Phòng chống bệnh dại không chỉ là trách nhiệm của cá nhân mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Cần:

Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Tham gia các chiến dịch tiêm phòng dại cho vật nuôi.

Báo cáo kịp thời các trường hợp chó/mèo có dấu hiệu bất thường.

Không tiếp tay cho việc vận chuyển, buôn bán chó, mèo không rõ nguồn gốc.

8. Thông điệp tuyên truyền

Bệnh dại rất nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa được.

Khi bị chó/mèo cắn, đừng chủ quan – hãy xử lý đúng và đi tiêm phòng ngay.

Chủ động tiêm phòng cho vật nuôi – hành động thiết thực bảo vệ cộng đồng.

Mỗi người dân hãy là một tuyên truyền viên tích cực trong việc phòng, chống bệnh dại.