* Sừng sững một tượng đài chiến thắng lịch sử
Những ngày cuối tháng 2, chúng tôi có dịp về Định Quán thăm lại một địa chỉ đỏ mà cách đây 77 năm (1948 - 2025) đã diễn ra trận phục kích của Chi đội 10 tiêu diệt đoàn xe của thực dân Pháp từ Sài Gòn đi Đà Lạt giành thắng lợi vẻ vang, làm nức lòng quân dân miền Đông “gian lao mà anh dũng". Từ thành phố Biên Hoà, chúng tôi đi theo Quốc lộ 1 đến ngã tư Dầu Giây rẽ trái theo quốc lộ 20 hướng đi Đà Lạt khoảng 35km là tới khu vực chiến trường xưa. Trước kia, địa điểm trận phục kích La Ngà trải dài khoảng 9km (từ km104 đến km113 qua các xã Phú Ngọc, Ngọc định, Phú Hiệp, La Ngà của huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai). Hai bên đường toàn rừng già, không có dân cư sinh sống. Ngày nay, quốc lộ 20 được mở rộng, nâng cấp và trải nhựa phẳng nhẵn, cảnh rừng nguyên sinh không còn nữa, đoạn đường chạy qua di tích mọc lên những ngôi nhà san sát với mật độ dân cư đông đúc. Dưới sông La Ngà, làng cá bè uốn lượn tạo nét đặc trưng cho vùng. Cầu La Ngà được xây mới cao hơn 20m so với cầu cũ, xa xa lấp ló một vài xí nghiệp chế biến nông sản của địa phương đang hoạt động. Đến đây, một công trình lưu niệm sự kiện lịch sử được xây dựng hoành tráng trên đồi Gió Hú nhìn xuống dòng sông La Ngà thơ mộng hiện ra trước mắt chúng tôi.
Sử sách ghi chép, Trận phục kích La Ngà diễn ra ngày 01 tháng 3 năm 1948 đã tiêu diệt hoàn toàn đoàn xe quan sự của Pháp gồm 70 chiếc vận chuyển hàng và sĩ quan cao cấp đi họp từ Sài Gòn lên Đà Lạt, là một chiến công xuất sắc của quân và dân miền Đông Nam Bộ trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp. Chiến thắng La Ngà đã gây tiếng vang lớn ở Sài Gòn, trong nước và sang cả nước Pháp. Đành dấu một bước trưởng thành vượt bậc về khả năng tổ chức chuẩn bị chiến đấu, lựa chọn trận địa phục kích, có cách đánh phù hợp, tổ chức bố chí đội hình phục kích tốt của người chỉ huy và sự phát triển mới về trình độ chiến thuật, kĩ thuật của lực lượng vũ trang miền Đông Nam Bộ. Sau thắng lợi, Bộ tổng tư lệnh quân đội nhân dân Việt Nam gửi điện khen cán bộ, chiến sĩ Chi đội 10, tặng thưởng đơn vị làm nên chiến thắng La Ngà danh hiệu Huân chương Quân công hạng II. Chiến công La Ngà (01/3/1948) luôn là niềm tự hào của quân dân miền Đông và Biên Hoà, Đồng Nai. Phát huy truyền thống anh dũng này, 17 năm sau, vào ngày 15/5/1965, bộ đội miền Đông lại tổ chức trận phục kích trên quốc lộ 20 (từ km109 - km111), tiêu diệt 26 xe quân sự Mỹ - Nguỵ. Quân dân miền Đông gọi đây là “Chiến thắng La Ngà II". Mười năm sau, mùa xuân năm 1975, sư đoàn 6 thuộc quân khu 7 đã chặn đánh tiêu diệt trung đoàn 52 sư 18 ngụỵ, cắt đứt con đường vận chuyển của địch trên quốc lộ 20, góp phần to lớn làm nên chiến thắng Xuân Lộc (21/4/1975), đập tan tuyến phòng thủ cuối cùng của chế độ tay sai ở miền Nam để chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.
Theo Trung tâm Văn hoá, Thông tin và Thể thao huyện Định Quán, đây là nơi diễn ra sự kiện lịch sử tiêu biểu của dân tộc, vì thế Địa điểm Chiến thắng La Ngà đã được Bộ Văn hóa xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia, theo quyết định số 235/VH-QĐ ngày 12/12/1986. Sau khi được xếp hạng di tích, nhân kỷ niệm Biên Hòa - Đồng Nai 300 năm hình thành và phát triển (1698 - 1998) và kỷ niệm 50 năm Trận phục kích La Ngà (1948 - 1998), tại khu vực chiến trường xưa, một khu tượng đài chiến thắng được UBND tỉnh Đồng Nai quy hoạch, xây dựng để đời đời ghi nhớ chiến công vẻ vang của quân dân miền Đông và giao cho UBND huyện Định Quán quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị. Năm 2018, nhân kỷ niệm 70 năm Chiến thắng La Ngà, UBND huyện Định Quán tiếp tục cho sửa chữa, nâng cấp di tích với tổng kinh phí trên 10 tỷ đồng. Hiện trạng khu lưu niệm có tổng diện tích 40401.4 m² gồm các hạng mục: Tượng đài, nhà Truyền thống, sân đường nội bộ, cổng chào, hàng rào, nhà bảo vệ, nhà vệ sinh, điện chiếu sáng toàn khu. Ý tưởng thiết kế tượng đài độc đáo ở trung tâm với tổng thể chiều cao 17,5m (phần tượng 15m, phần bệ 2,5m), vị thế đứng sừng sững trên đồi Gió Hú, in bóng xuống dòng sông La Ngà; nội dung thiết kế tượng đài thể hiện hình tượng 3 nhân vật gồm một nữ chiến sĩ quân y, hai chiến sĩ vệ quốc quân đứng trên mô hình chiếc xe quân sự bị phá hủy trong tư thế thổi kèn xung trận và giương súng chiến đấu. Hình ảnh của tình đoàn kết quân dân, một lòng chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược. Bên cạnh tượng đài chiến thắng là nhà Truyền thống có tổng diện tích là 300m2, trong đó đã dành 160m2 làm nơi lưu giữ và trưng bày 150 hiện vật, hình ảnh về các dân tộc Dao, Châu Ro, Châu Mạ, Mường, Hoa Nùng, 53 hiện vật, hình ảnh lịch sử là những thông tin phản ánh chân thực lịch sử đấu tranh cách mạng, truyền thống văn hóa của nhân dân huyện Định Quán nói riêng và nhân dân Đồng Nai nói chung.
Từ khi được phân cấp quản lý cho đến nay, UBND huyện Định Quán và ngành Văn hóa Thông tin huyện đã rất nỗ lực trong việc gìn giữ di tích. Ông Lê Minh Vân, Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Định Quán, cho biết “Được sự quan tâm của UNBD tỉnh và UBND huyện, hiện nay di tích đã được tôn tạo nhiều hạng mục, nhằm tôn vinh công lao to lớn của các chiến sĩ cách mạng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc ta. Đây là địa chỉ đỏ hết sức ý nghĩa để giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau. Chính vì vậy, song song với công tác phục vụ khách tham quan tại di tích, là việc tiếp tục sưu tầm tài liệu, hiện vật trưng bày nhà Truyền thống và bảo dưỡng chăm sóc di tích thường xuyên".
Được biết ngày 06/5/2024, UBND tỉnh Đồng Nai đã ban hành Kế hoạch số 160/KH-UBND về việc tu bổ, tôn tạo di tích trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2024 - 2028. Trong danh mục bảo quản, tu bổ, phục hồi 12 di tích cấp Quốc gia có di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng La Ngà và nằm trong lộ trình tu bổ vào năm 2025 với tổng kinh phí 10 tỷ đồng từ nguồn ngân sách sự nghiệp huyện Định Quán. Với các nhiệm vụ cụ thể sau: Tu bổ, tôn tạo cổng chào, mở rộng đường đi vào di tích; trồng cây cảnh, trồng hoa trong khuôn viên khu di tích thế cây xanh; lắp ráp hệ thống mái che khu vực khách chờ làm lễ; xây dựng hệ thống ghế ngồi có khả năng phục vụ lượng lớn khách tham quan; xây dựng thêm nhà vệ sinh khu vực trên đồi Chiến thắng; làm lan can các lối đi lên tượng đài...). Chiều ngày 20 - 2, tại buổi họp với các sở, ngành liên quan về tình hình hoạt động, những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện các nhiệm vụ trên lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch, Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Sơn Hùng cũng đã phát biểu chỉ đạo Sở VHTTDL, các sở ngành liên quan cần quan tâm đến việc bảo tồn, trùng tu, tôn tạo và phát huy giá trị di tích, trong đó đặc biệt chú trọng đến di tích lịch sử cách mạng và di tích có danh nhân văn hóa. Hy vọng, kế hoạch trên sẽ sớm được triển khai để diện mạo di tích được hoàn chỉnh, đáp ứng yêu cầu phát huy giá trị di sản hiện tại và trong tương lai.
* Chung tay phát huy giá trị di sản mạnh mẽ
Ngày 06/11/2003, UBND huyện Định Quán ra Quyết định số 5218/QĐ-CT.UBH về việc thành lập Tổ quản lý tượng đài Chiến thắng La Ngà. Theo quyết định, Tổ quản lý gồm 01 viên chức phụ trách chung, 03 bảo vệ trực thuộc phòng Văn hóa và Thông tin huyện quản lý. Trách nhiệm là phục vụ khách tham quan, chăm sóc và bảo vệ di tích nghiêm ngặt. Ngày 01/8/2019, di tích địa điểm Chiến thắng La Ngà được bàn giao về Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện quản lý theo Quyết định số 1946/QĐ-UBND ngày 25/6/2019 của UBND tỉnh Đồng Nai.
Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Định Quán, ông Lê Minh Vân, chia sẻ: “Từ khi di tích được giao về cho Trung tâm quản lý, hằng ngày tại di tích, chúng tôi bố trí người trông nom, chăm sóc và quét dọn sạch sẽ; có hướng dẫn viên thuyết minh về di tích. Chúng tôi cũng đã số hóa di tích để quảng bá trên các nền tảng số; kết nối với nhiều cơ quan, công ty du lịch, lữ hành để thu hút du khách tham quan, trải nghiệm, về nguồn".
Với việc thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu di tích lịch sử cách mạng; cải tiến phương thức hoạt động, cung cách phục vụ mà di tích địa điểm Chiến thắng La Ngà nhanh chóng trở thành một địa chỉ đỏ hấp dẫn của tỉnh Đồng Nai, được đông đảo du khách lựa chọn thực hiện chuyến du lịch về nguồn. Theo thống kê của Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Định Quán. Nếu năm 2018 di tích đón khoảng 13.000 lượt khách thì đến năm 2023 lượng khách tham quan di tích tăng đột biến lên tới 39.000 lượt. Và trong năm 2024, di tích đã đón 230 đoàn với 57.700 lượt khách đến tham quan. Điều đó chứng tỏ sức sống và sự lan tỏa mạnh mẽ của một di sản lịch sử cách mạng. Đây là tín hiệu khởi sắc trong hoạt động phát huy giá trị di sản văn hóa Đồng Nai.
Trong nhiều năm qua, di tích cũng là điểm kết nối các tour du lịch vùng và địa phương, kết nối giữa du lịch lịch sử văn hóa với du lịch sinh thái như: Chương trình du lịch sinh thái gắn với giáo dục truyền thống, tại di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng La Ngà và điểm du lịch Công viên Suối Mơ do sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với sở Giáo Dục và đào tạo tổ chức cho cán bộ, giáo viên của hai ngành năm 2016; Tour học tập dã ngoại Suối Mơ - Tượng đài chiến thắng La Ngà do công ty Saigon Star Travel ở thành phố Hồ Chí Minh tổ chức thường niên cho các em học sinh, sinh viên. Tour du lịch thành phố Hồ Chí Minh - Tượng đài chiến thắng La Ngà - Khu du lịch Suối Mơ do công ty Viettime Travel thành phố Hồ Chí Minh tổ chức thường xuyên… Đó là những hoạt động kết nối du lịch hết sức ý nghĩa và đem lại hiệu quả cho cả di tích và du khách.
Bên cạnh việc không ngừng cải thiện cơ sở vật chất để phục vụ khách tham quan, bố trí hệ thống ghế đá nghỉ chân, cải thiện hệ thống âm thanh thuyết minh… Trung tâm VHTT&TT còn chú trọng việc tuyên truyền di tích trên Đài truyền thanh huyện Định Quán, Đài PTTH Đồng Nai, các trang mạng xã hội như faceboook, tiktok, zalo…., tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về di tích cho học sinh. Thực hiện gắn mã QR thông tin di tích để khách tham quan thu thập nhanh chóng chính xác, gắn số điện thoại của di tích trên phương tiện tìm kiếm googlemap để người dân, du khách dễ tiếp cận và liên lạc…
Trong thời gian qua, Định Quán đã làm được nhiều việc cho di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng La Ngà. Song trong bối cảnh tỉnh Đồng Nai đang đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội để trở thành tỉnh phát triển văn minh, hiện đại. Thời cờ và thách thức cũng sẽ là rất lớn cho từng địa phương, từng lĩnh vực cụ thể, trong đó có bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. Để di tích phát huy bền vững và là động lực cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, thì cần thiết phải thực hiện đồng bộ những giải pháp mang tính đột phá sau: gấp rút xây dựng và ban hành Đề án quản lý và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch huyện Định Quán giai đoạn 2025 - 2030 tầm nhìn đến năm 2050, nhằm tích hợp và khơi dậy tiềm năng du lịch từ khu danh thắng đá Chồng, Thác Mai, Thác Mơ, sông La Ngà và Tượng đài chiến thắng La Ngà…; tích cực quảng bá những giá trị du lịch bằng công nghệ số, đẩy mạnh thu hút các nguồn lực đầu tư vào địa phương, khuyến khích huy động nguồn vốn xã hội hóa để xây dựng cơ sở hạ tầng du lịch di sản; nhanh chóng đầu tư hoàn thiện cơ sở vật chất tại di tích và tạo ra các sản phẩm dịch vụ du lịch phục vụ tốt nhu cầu du khách; tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, vui chơi hấp dẫn gắn với nội dung di tích; đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên chuyên nghiệp không chỉ cho di tích mà cho cả những điểm du lịch… Có như vậy, Di sản văn hóa mới góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 12 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, con người Đồng Nai trở thành nguồn lực, động lực quan trọng cho phát triển toàn diện và bền vững trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.