​Định Quán là vùng đất mà những người dân tứ xứ đến quần cư, khẩn hoang, sinh cơ lập nghiệp từ rất sớm. Gắn liền với sự hình thành làng là nhu cầu tín ngưỡng tâm linh nên đình - chùa ra đời; hiện trên địa bàn huyện có 152 di tích phổ thông bao gồm đình, đền, chùa, miếu…Trong đó, đền Thủy Lâm Động (xã Túc Trưng, huyện Định Quán) là cơ sở tín ngưỡng thờ mẫu tiêu biểu tồn tại lâu đời, gắn liền với đời sống tinh thần của nhân dân địa phương. Đây là nơi gặp gỡ giao lưu, gắn kết tình làng nghĩa xóm mang giá trị nhân văn sâu sắc. Với những giá trị về văn hóa, lịch sự của đền, ngày 06/05/2024, UBND tỉnh Đồng Nai đã có Quyết định số 1276/QĐ-UBND công nhận xếp hạng Di tích Lịch sử cấp tỉnh đối với đền Thủy Lâm Động, trở thành di lịch lịch sử xếp hạng thứ 70 của tỉnh Đồng Nai.

Đền Thủy Lâm Động tọa lạc tại ấp Hòa Bình, xã Túc Trưng, huyện Định Quán được xây dựng đầu thế kỷ XIX gồm nhiều hạng mục được xây dựng quy mô bằng các vật liệu kiên cố theo lối kiến trúc xiên trính ba gian và hai ngôi nhà nối tiếp nhau phân chia thành ba cung, ban đầu là nơi để thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo. Qua thời gian, nhân dân địa phương đã phối thờ cùng tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ. Kể từ khi xây dựng đến nay, đền Thủy Lâm Động đã trải qua nhiều lần trồng tu, tôn tạo lớn vào các năm 1957, 2002 với các hạng mục: cổng, tiền đình, cung đệ nhất, cung đệ nhị, cung đệ tam, cung thờ Trần Hưng Đạo… Tại di tích, việc thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ đã trải qua nhiều thế hệ được bồi đắp, kết tinh, hội tụ và lan tỏa góp phần bảo tồn một loại hình di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của Việt Nam đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại năm 2016.

H-T ông Ngô Thành Long – Phó Ban Quý tế đền Thủy Lâm Động:

“Đền Thủy lâm Động thì được ra đời ở thế kỉ 19 gắn liền với lịch sử của xã Túc Trưng. Kiến trúc theo cô có nghĩa là xây dựng theo kiểu cổ của cung đình. Thì nói chung từ đó đến nay, ban quản lý cũng duy trì, hoạt động y vậy. Hằng năm thì theo túng lễ, trong năm có 9 ngày lễ, lễ chính thì có đăng ký ủy ban huyện và ủy ban xã Túc Trưng. Còn hằng ngày thì chúng tôi thắp nhang và duy trì các hoạt động gìn giữ nét văn hóa của đền".

Hàng năm, đền Thủy Lâm Động tổ chức các ngày lễ chính: lễ Mẫu Sòng (ngày 26/2 Âm lịch); giỗ Mẫu (ngày 03/3 Âm lịch); Lễ Đức thánh Trần Hưng Đạo (ngày 20/8 Âm lịch); Lễ tế Bà Chúa Lục (ngày 20/9 Âm lịch) và một số lễ phụ thu hút đông đảo quần chúng nhân dân trong và ngoài tỉnh, đặc biệt là người dân ở TP. HCM đến chiêm bái.

H-T bà Đỗ Thị Kim Chi, ấp Hòa Bình, xã Túc Trưng, huyện Định Quán:

“Bà con đến đây ở nơi xa cũng như ở địa phương này cũng vậy, tôi nghĩ là gười ta rất là tin tưởng, thấy được sự trang nghiêm ở đây, người ta rất là tin cho nên là những ngày lễ, ngày tết bà con đến đây xin xăm, cầu nguyện sức khỏe cho gia đình, cầu nguyện nơi ở của mình được bình an, được an lành không có vấn đề gì xảy ra trong cái đời sống của cái nơi dân cư của mình".

Di tích là nơi sinh hoạt văn hóa truyền thống của cộng đồng dân cư, phát huy truyền thống đoàn kết, tình làng nghĩa xóm, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Bên cạnh đó, còn là nơi giáo dục truyền thống yêu nước, truyền thống văn hóa cho thế hệ trẻ. Di tích lịch sử đền Thủy Lâm Động UBND tỉnh Đồng Nai công nhận và xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh không chỉ là sự tôn vinh, khẳng định những giá trị lịch sử - văn hóa mà còn là sự ghi nhận, quan tâm đặc biệt của các cấp, ngành đối với những nỗ lực, đóng góp của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân xã Túc Trưng.

H-T Tiến sĩ Nguyễn Hồng Ân, Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Đồng Nai:

“Sở VHTTDL mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, ủng hộ, đóng góp của các tổ chức, cá nhân trong công tác giữ gìn, tôn tạo phát huy giá trị của di tích. Để di tích xứng đáng là một thiết chế văn hóa, một cơ sở tín ngưỡng có ý nghĩa giáo dục truyền thống, lòng yêu nước và là nơi thể hiện được lòng tự hào của dân tộc".

Đền thủy lâm động là một di sản văn hóa vô giá của địa phương, là di tích cấp tỉnh thứ hai của huyện sau Đình Định Quán. Đây là niềm phấn khởi của huyện Định Quán nói chung cũng như nhân dân xã Túc Trưng nói riêng. Đồng thời cũng là trách nhiệm trong việc bảo tồn di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn gắn với phát triển du lịch tâm linh bền vững.